წერილი მეცხრე: ფუკოს ქანქარას პრინციპი
გწერ, ჩემო მეგობარო N, გწერ, რადგან მხოლოდ შენ შეგიძლია გაიზიარო ჩემი გულისტკივილი, გაიგო მისი მიზეზი. თუმცა, ისიც ვიცი, რომ შენ, მიუნხენის შემოდგომისგან მოოქრულ პარკში (,,Goldener Oktomber”) ზიხარ, სუსხითა და გამხმარი ფოთლების სურნელით გაბრუებული, კუნდერას მორიგ ტომს ფურცლავ და ჩვენი ყოველდღიური ყოფა ნაკლებად გაინტერესებს. ჩემო N, მაინც გწერ, რადგან მარტო ვარ...
მოკლედ, ასეა თუ ისე, უღიმღამო ადამიანთა ზეიმია საქართველოში. რა გინდა, რომ ქნა? ან უნდა აქედან გაიქცე, ან თავადაც კოლექტივის ერთეულად იქცე... თუმცა, არსებობს მესამე გზაც... პროტესტი და უმრავლესობის დიქტატს კბილების ღჭენითა და მოთმინებით, უდრეკად და უხმოდ არ დამორჩილება – ყველა თავის გზას ირჩევს...
რომ გაიმარჯვო და თავისუფალი გახდე, დიდი გზაა გასავლელი. ამ მოგზაურობაში, ალბათ, მთავარი ორი რამაა – სინდისის ტანჯვანი და განახლებისკენ სწრაფვა. ადამიანის მთავარი ნიჭი და მიზანი, როგორც გიო ამბობდა – განვითარებაშია... თუმცა, სინდისის წუხილისა და თავმდაბლობის გარეშე, არაფერი გამოგივა. ოღონდ მორჩილება არ უნდა იყოს მოჩვენებითი, მონური, მხოლოდ შენი ცოდნის, გამოცდილებისა და გადატანილი განსაცდელის სიმაღლის გადმოსახედიდან გაცნობიერებული თავმდაბლობაა ფასეული.
სანამ ყოველივეში მხოლოდ საკუთარი თავს არ დაადანაშაულებ და არ იყვირებ, რომ შველა გჭირდება, არაფერი გამოგივა. ნებისმიერი სახის მონობის ტყვეობიდან გამოსვლა თავის დამდაბლებითა და ,,წყლულების“ გახსნით, მათი გულრწფელი გამომზეურებით იწყება. ასე ხორციელდება რეალურ ცხვორებაში ცნობილი სახარებისეული პრინციპი – ,,ითხოვეთ და მოგეცემათ”. თუ ეცდები ყველას ზემოდან უყურო, ასე ვერაფერს მიაღწევ – მონობას უფრო ღრმად ჩამარხავ და ბოღმისგან საბოლოოდ დაიღუპები. საკუთარი უძლურების აღიარება – ხსნის ერთადერთი გზაა! ეს აუცილებელი ეტაპია, მხოლოდ შემდეგ მოდის საკუთარ თავზე გამარჯვება.
გახსოვდეს, შენში კიდევ უამრავი ,,მე“ დევს! გადახედე შენში არსებულ შეხედულებათა სისტემას, იმ ეტაპისთვის მორიგი კერპი უკუაგდე და გადადი უფრო მაღალი ხარისხის თავისუფლების სივრცეში, სადაც მორიგი კერპები გელოდება და ყველაფერი ისევ თავიდან... ასე, ამ ,,მეების“ მოკვდინებით იზრდება პიროვნება. ეს მეტად მტკივნეული პროცესია, რომელსაც დიდი გულისტკივილი, საზოგადოებიდან გარიყვა, გაჭირვება და სასოწარკვეთამდე მძიმე მარტოობა სდევს თან... მე ,,მეც“ ვარ და ,,დათოც“, და კიდევ ბევრი, უამრავი ,,მეც“. დიახ, მე არა მხოლოდ დათო ვიყავი, არამედ LUCKY - იც, ამჟამად დემოც შევიქენი და ფუკოც გავხდი – ხან რაციონალური ჟანი ვარ და ხანაც შეშლილი მიშელი...
ადამიანის ბუნება ისეთია, რომ მან ჯერ ყველაფერი, რისი გულისთვისაც ცხოვრება ღირს, უნდა დაკარგოს და ამ გზით გაიგოს ჭაშმარიტი თავისუფლების ფასი. ამის გარეშე, მხოლოდ წაკითხვით, მთავარი შიშის, სიკვდილის შიშის მეტნაკლები დაძლევა, და, ასე ყოველდღიური ყოფის წნეხისგან გათავისუფლება არ მოდის. თავისუფლება – ეს არის სიკვდილთან მაქსიმალური მიახლოება, რადგან ადამიანი ზუსტად და მკაფიოდ, მხოლოდ სიკვდილის პირას შეიგრძნობს, თუ რას ნიშნავს ,,ამაოება ამაოთა“ – წარმატება, სიმდიდრე თუ ულამაზესი ქალი, სხვა წვრილმანი ზრახვები და ,,დიდი“ წყენები – ,,ყოველივე ამაოა”... თუმცა, ზემოჩამოთვლილს არ უნდა შეუშინდე, რადგან დათმენის საზღაურიც დიდია – თავისუფლება მოგცემს იმ აბობოქრებული მდინარის ძალას, რომელიც კოლექტივიზმის კლდეს გააპობს!
თავისუფლება არ არის ერთჯერადი, თუნდაც დიდი თავგანწირვის აქტი, არამედ ესაა პროცესი – ის ჩაკირკიტებით შრომასა და ,,წვეთ-წვეთად საკუთარ თავში მონისგან გათავისუფლებას“ მოითხოვს.
თავისუფლება, როგორც კოლექტივის უდაბნოში დაკარგულ მგზავრს, ისე უნდა გწყუროდეს. ის უნდა მოიპოვო ხანგრძლივი, მძიმე მოგზაურობით.
თავისუფლება არ ითხოვს ჰიმნებსა და ორატორიებს, მას სჭირდება ნება, გამბედაობა და სიმტკიცე.
თავისუფლება არ არის ნაირფერადი ოცნებით ტკბობა, ესაა უახლოესი ადამიანების მიერ მოყენებული ტკივილის, დაცინვის, ტალახის უდრტვინველად ატანა.
მაშ ასე, ადამიანის სიმდიდრე, მრავალფეროვნება და ინდივიდუალიზმი მის ცვალებადობაშია. ,,მეების“ მოკვდინებით იზრდება ადამიანი. ფუკოს ქანქარასავით უჩუმრად, ბევრი ყვირილის გარეშე, უნდა გადაიხარო და ქანაობა დაიწყო, ხოლო სიბრტყე რომელშიც შენ ირხევი, ნელა, მაგრამ განუხრელად დედამიწის ბრუნვის საწინააღმდეგო მიმართულებით – ავტორიტეტების, კოლექტივისა და მეგობართა ჩვეული წრის საპირისპირო უნდა იყოს. დაიღლები – შეისვენე, გინდ უკან დაიხიე – რხევათა ცენტრისკენ დაბრუნდი და მერე გააგრძელე, მაგრამ აუცილებლად გააგრძელე!.. თუ ბევრს და ხანგრძლივად იქანავებ, შეიძლება გაგიმართლოს – დროთა განმავლობაში ღერძთან დამაკავშირებელი ჯაჭვი გაცვდება, შემდეგ ის გაწყდება, შენ კი არწივივით ცაში აიჭრები და ჰაერში ილივლივებ...
სანამ ნაირნაირი კოლექტივების ორბიტას საბოლოოდ მოწყდები, დიდი და მეტად მტკივნეული გზაა გასავლელი: მოკალი მორიგი მოძველებული ,,მე“ – მთავარია არ გაჩერდე და გულში მაინც, არ დააცხრო პროტესტი; განსაკუთრებით, პროტესტი საკუთარი არსებობის უაზრობისა და ეგოიზმის მიმართ, შემდეგ კი დაიხსენი თავი კოლექტივიზმის მარწუხებიდან.
დაბოლოს! სიცრუისა და ფარისევლობის ოკეანეში, უნდა აანთო გულრწფელობის შუქურა, რომელიც განახებს გზას სიმართლისა... თუ შენ შეიყვარებ მარტოობასა და ყოველდღიურობის წნეხის მოწამეობას, თანამედროვე ადამიანები, პირველ ყოვლისა, თანამემამულეები, უახლოესი მეგობრები უდიდეს პატივს მოგაგებენ – შეშლილად გამოგაცხადებენ, შეგიძულებენ და გაგრიყავენ. ყოველივე ამის ჯილდო კი უმშვენიერესი იქნება – შენ გახდები ,,მარილი ამა სოფლისა“, შენ ,,დაატრიალებ დედამიწას“... და შეუერთდები მარადისობას.
P.S.
...მაგრამ არის კიდევ რაღაც უფრო დიდი და ძნელად მიღწევადი, ვიდრე ინდივიდუალიზმია... პიროვნების განვითარების ყველაზე მაღალი საფეხური, მისი ყველაზე დიდი მიღწევა ასეთია: თან იყო კაშკაშა, მკვეთრად გამოხატული ინდივიდი, ერთადერთი, განუმეორებელი და, იმავდროულად, ჩვეულებრივი, როგორც ყველა – ესაა ადამიანის განვითარების უდიდესი ხელოვნება და მწვერვალი! სწორედ რიგითობასთან შერიგებასა და ჩვეულებრიობის განცდის შესისლხორცებაა ადამიანისთვის ყველაზე დიდი სირთულე, ასეთია ჩვენი რაობის აღქმის უდიდესი სიძნელე. სამაგიეროდ, მხოლოდ ამ გზით მიიღწევა ჭეშმარიტი თავისუფლება და უმაღლესი სულიერი შვება!
ყველაზე კარგო N, დასასრულს, სანამ დაგემშვიდობებოდე, შეგახსენებ უილიამ შექსპირის ცნობილ გამონათქვამს: ,,ყოველგვარ შეშლილობას აქვს თავისი ლოგიკა“... ასე რომ არაფერია საგანგაშო – მე კვლავ ფსიქიატრიულში ვწევარ და შენზე ვფიქრობ... ჩემო ოცნების გოგოვ, გკოცნი და გეფერები, მხოლოდ შენ!
ზურა ოდილავაძე. 2014 წელი
CultureSocietyLifestyleწერილები საყვარელ გოგოს ფსიქიატრიულიდან (რომანი)მიშელ ფუკო
,, ნამდვილად დამაინტრიგებელია ის ფაქტი, თუ რა ზეგავლენას ახდენს დედის ქცევაზე განსხვავებული სქესის წარმომადგენელი ნაშიერის დაბადება და როგორ უკავშირდება ეს მის სოციალურობას“ -ამბობს ენ პუსეი. ევოლუციური ანთროპოლოგიის პროფესორი Duke-ს უნივერსიტეტიდან. მკვლევრებს სჯერათ, რომ დედა შიმპანზეები თავიანთ ნაშიერ- ახალგაზრდა მამრებს აძლევენ შესაძლებლობას , რომ დააკვირდნენ სხვა მამრების სოციალურ ქცევებს , იმ დროსაც კი, როდესაც ისინი ჯერ კიდევ იმდენად პატარები არიან, რომ დედების ტანზე მიკრული თანაარსებობენ. ეს აძლევს მამრების მომავალ თაობას იმის საწყის ეტაპს , რომ განივითარონ ის სოციალური ქცევები , რომლებითაც შემდგომში ,,ბატონობენ“ საპირისპირო სქესის წარმომადგენლებზე. უნდა აღინიშნოს ,რომ ეს კვლევა ეფუძნება 37-წლიან ყოველდღიურ დაკვირვებას აღმოსავლეთ აფრიკის შიმპანზებზე გომბრეს ტანზანიის ეროვნული პარკიდან. და დღესდღეობითაც Duke-ის ინივერსიტეტის მეცნიერები Anne Pusey-ს ხელმძღვანელობით განუწყვეტლივ აკვირდებიან ამ მონაცემებს ,რათა შიმპანზეთა სახეობაში შესაძლებელი გახდეს უფრო ხანგრძლივ კვლევათა პასუხების დადგენა.
